Statter Maksymilian (Maciej Markiewicz), pseud.: M. Ster, Ster. (1896–1954), dziennikarz, działacz społeczny i polityczny.
Ur. 18 XI w Krakowie, był synem Hermana, kupca i filantropa, oraz Reginy z Brachfeldów.
S. uczył się w II Szkole Realnej w Krakowie; uczestniczył w ruchu socjalistycznym. Szkołę ukończył w r. 1915, następnie służył w armii austro-węgierskiej. W l. akad. 1917/18–1920/1 studiował przez dwa semestry na Wydz. Filozoficznym UJ. W l. dwudziestych działał w Okręgowym Związku Piłki Nożnej i w zarządzie żydowskiego klubu robotniczego «Jutrzenka». Był wieloletnim członkiem założonego w Krakowie w r. 1922 Robotniczego Klubu Sportowego «Legia»; od grudnia 1926 do stycznia 1928 pełnił w nim funkcję sekretarza, a od ok. r. 1932 wiceprezesa (zrezygnował w sierpniu 1935). Równocześnie przez wiele lat wchodził w skład Zarządu Głównego (ZG), utworzonego w r. 1925 w Warszawie m.in. przez «Legię» Związku Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych (ZRSS). Był także członkiem powstałego przy współudziale «Legii» w maju 1927, Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego krakowskiego Robotniczego Sportowego Komitetu Okręgowego (RSKO); pełnił w nim od września 1927 funkcję sekretarza, a od marca 1929 prezesa (do rozwiązania krakowskiego RSKO przez ZG ZRSS w kwietniu 1938). Podczas kadencji S-a powstała w Krakowie robotnicza poradnia sportowo-lekarska, działająca w oparciu o miejscowy oddział Kasy Chorych. Problematykę sportową popularyzował S. na łamach prasy krakowskiej, szczególnie „Naprzodu”, gdzie pod pseud. M. Ster prowadził stałą rubrykę „Ze sportu” oraz publikował artykuły, m.in. Młodzież robotnicza a sport (1929 nr 28). W l. trzydziestych opowiadał się za nawiązaniem stosunków sportowych z ZSRR, a sprzeciwiał się takim kontaktom z hitlerowskimi Niemcami. W artykule W sprawie olimpiady berlińskiej („Robotnik. Sztandar Robotn.” 1935 nr z 18 XI) krytykował organizowanie olimpiady w Berlinie. W styczniu 1935 z ramienia Państw. Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego objął funkcję objazdowego instruktora przy Dowództwie Okręgu Korpusu (DOK) w Krakowie, ale już w maju t.r. został odwołany ze względu na negatywną opinię polityczną Samodzielnego Referatu Informacji przy DOK. Od r. 1936 był prezesem pozostającego pod wpływem PPS krakowskiego Związku Zawodowego Pracowników Umysłowych i Handlu (ZZPUiH). Współpracował z Unią Związków Zawodowych Pracowników Umysłowych, oscylującą między radykalizmem o charakterze socjalistycznym, a tendencjami syndykalistycznymi. Pisywał do warszawskiego „Robotnika” oraz do „Krakowskiego Kuriera Wieczornego”, którego w r. 1937 był współtwórcą, następnie głównym publicystą politycznym do stycznia 1939, kiedy zaprzestano wydawania pisma. W wyborach do Rady Miejskiej Krakowa w grudniu 1938 uzyskał mandat z listy PPS i Klasowych Związków Zawodowych. W r. 1939 został redaktorem odpowiedzialnym wydawanego w Krakowie od 28 IV t.r. organu ZZPUiH „Głos Pracowniczy”.
Po wybuchu drugiej wojny światowej przebywał S. we Lwowie. Przez pewien czas był więziony przez NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych). Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, w r. 1941, ukrywał się w Warszawie pod nazwiskiem Maciej Markiewicz. Współpracował z konspiracyjnymi pismami: „Wolność” (organ PPS-Wolność, Równość, Niepodległość), „Biuletyn Informacyjny” (organ Służby Zwycięstwu Polski-ZWZ-AK), „Barykada Wolności” (organ Polskich Socjalistów) i „Rzeczpospolita Ludowa” (organ Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej). Na zlecenie Delegatury Rządu na Kraj tłumaczył książki z języków obcych, za co otrzymywał wynagrodzenie z funduszu rządowego. Po powstaniu warszawskim 1944 r. przebywał w obozie w Pruszkowie, następnie w Grodzisku Maz. W styczniu 1945 wrócił do Krakowa i podjął działalność w PPS (tzw. lubelskiej). Dn. 10 IV t.r. na posiedzeniu Woj. Komitetu Robotniczego (WKR) tej partii powierzono mu stanowisko kierownika mającego powstać referatu sportowego oraz powołano w skład redakcji „Naprzodu”. S. domagał się na tym posiedzeniu interwencji krakowskiej Miejskiej Rady Narodowej (MRN) w Radzie Ministrów w sprawie zmniejszenia ilości repatriantów przybywających do Krakowa, przez skierowanie ich na teren tzw. Ziem Odzyskanych. Od 27 IV wchodził w skład MRN jako delegat Okręgowej Komisji Związków Zawodowych (OKZZ). Dn. 6 V dokooptowano go do Tymczasowej Rady Naczelnej PPS oraz powołano w skład Komisji Rewizyjnej WKR PPS (zasiadał w niej od 28 V do marca 1946). W tym czasie podjął działalność w Związku Zawodowym Pracowników Umysłowych (ZZPU) i został jego prezesem. Dn. 14 VI 1945 został powołany przez MRN do Miejskiej Komisji Weryfikacyjnej oraz Rady Komunalnej Kasy Oszczędności m. Krakowa. Na I Wojewódzkiej Konferencji delegatów związków zawodowych w Krakowie (16–17 VI t.r.) wszedł w skład prezydium OKZZ z ramienia Związku Zawodowego Dziennikarzy. Od 7 VII przewodniczył powołanej przez Prezydium MRN Specjalnej Komisji dla Kontroli i Usprawnienia Gospodarki Mieszkaniowej; w jej imieniu wielokrotnie przedstawiał na posiedzeniach MRN katastrofalny stan sytuacji mieszkaniowej w Krakowie oraz propozycje jego poprawy. Podczas posiedzenia MRN, 31 VIII, powołano S-a w skład Komisji Kulturalno-Oświatowej (ponownie wybrany w październiku). W tym czasie został prezesem krakowskiej Spółdzielni «Społem». W związku z atakami Polskiej Partii Robotniczej (PPR) na PAU, ogłosił w „Dzienniku Polskim” (nr z 14 IX) krytyczny wobec PAU artykuł Trzeba oczyścić atmosferę. Jako dawny członek RSKO uczestniczył w Zjeździe Sportu Robotniczego w Warszawie (10–11 XI) i wszedł do Tymczasowego Zarządu wznawiającego działalność ZRSS; był jego przedstawicielem na I Kongresie Związków Zawodowych w Warszawie (17–21 XII); przedłożył tam projekt nowej struktury ZRSS opierającej się na związkach zawodowych. Od t.r. był redaktorem wydawanego w Krakowie ilustrowanego tygodnika sportowego „Start” (organu Woj. Komitetu Sportowego w Krakowie, a od r. 1946 Robotniczego Sportowego Komitetu Okręgowego); funkcję tę pełnił do r. 1948. Publikował również w „Naprzodzie”. Nawiązał współpracę z krakowską rozgłośnią Polskiego Radia i przyczynił się do powstania Opery Krakowskiej; był prezesem Stow. Przyjaciół Opery. W marcu 1946 został przewodniczącym Woj. Rady Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W styczniu 1947 opowiadał się za udziałem PPS w wyborach do Sejmu Ustawodawczego RP w bloku z PPR. Dn. 21 III t.r., podczas konferencji wojewódzkiego aktywu PPS, poświęconej bliskiej perspektywie zjednoczenia z PPR, opowiedział się za połączeniem; takie samo stanowisko zajął na III konferencji wojewódzkiej PPS (28–29 V). W marcu 1948 wszedł w skład zespołu przygotowującego zjednoczenie ZRSS z ruchem zawodowym; doprowadził do zakończenia działalności ZRSS (5 V) i powstania Tymczasowej Międzyzwiązkowej Rady Kultury Fizycznej i Sportu. Po utworzeniu PZPR, w grudniu t.r., został jej członkiem. Później był odsuwany od różnych stanowisk, podobnie jak wielu innych dawnych działaczy PPS. Był kierownikiem działu miejskiego „Gazety Krakowskiej”, organu Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Zmarł 27 VII 1954 w Krakowie, pochowany został 29 VII na cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej. Był odznaczony Złotym i Srebrnym Krzyżami Zasługi.
W małżeństwie z Różą (od wojny używała imienia Krystyna) Markiewicz (1 V 1905 – 7 XI 1956), miał S. córkę Janinę Markiewicz (Jean Stanley) (1930–2002), w l. pięćdziesiątych dziennikarkę „Gazety Krakowskiej”, potem zamieszkałą w Stanach Zjednoczonych.
Jasińska M., Bibliografia czasopism sportowych w Polsce 1881–1981, W. 1983; – Brzoza C., Kraków między wojnami. Kalendarium 28 X 1918 – 6 IX 1939, Kr. 1998 (S. wymieniany błędnie jako kupiec); Informator, cz. 1, Członkowie władz naczelnych PPR, PPS i PZPR..., Oprac. J. Jakubowski i in., W. 1977; Polska Partia Socjalistyczna. Kongresy, posiedzenia Rady Naczelnej, władze centralne i wojewódzkie, przedstawicielstwo w parlamencie i rządzie (1944–1948). Informator, w: Archiwum Ruchu Robotniczego, W. 1984 IX; Protokoły obrad Rady Naczelnej PPS (luty–czerwiec 1945), Oprac. A. Kochański, w: tamże, W. 1986 X; – Artymiak R., Wkład związków zawodowych w umacnianie władzy ludowej w województwie krakowskim w latach 1945–1949, Kr. 1974; Cwik K., Problemy współdziałania PPR i PPS w województwie krakowskim 1945–1948,W.–Kr. 1974; Hübner P., Siła przeciw rozumowi. Losy PAU w latach 1939–1989, Kr. 1994; Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej w sprawie kultury fizycznej, w: Sport robotniczy 1918–1939, Opracowania, dokumenty i materiały, W. 1964 II 167–8, 214; Kozik Z., Jednolity front KPP i PPS w Krakowskiem 1933–1937, Kr. 1971; tenże, Partie i stronnictwa polityczne w Krakowskiem 1945–1947, Kr. 1975; Kulczykowski M., Żydzi – studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego w dobie autonomicznej (1867–1918), Kr. 1995; Laskiewicz H., Robotnicza kultura fizyczna w Polsce w latach 1918–1939, w: Sport robotniczy, W. 1971 VI; Młodzianowski H., Działalność ZRSS w latach 1945–1948, w świetle dokumentów, w: Sport robotniczy 1918–1939, Opracowania, dokumenty i materiały, W. 1966 III 46–8, 62; Paczyńska I., Gospodarka mieszkaniowa a polityka państwa w warunkach przekształceń ustrojowych w Polsce w latach 1945–1950 na przykładzie Krakowa, Kr. 1994 s. 52, 55, 74, 215; Pilch A., Dzieje ruchu robotniczego w Krakowskiem. 1918–1939, Kr. 1987 cz. 1–2; Reiss M., Z problemów odbudowy i rozwoju organizacyjnego PPS, W. 1971 (błędna informacja o S-rze jako członku TRN PPS od września 1944); 60 lat w służbie sportu polskiego. 1919–1979, Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Krakowie, Kr. 1980 s. 6, 45; Toczek A., Krakowski „Naprzód” za redakcji E. Haeckera, „Kwart. Hist. Prasy Pol.” 1993 nr 1 s. 61; W Krakowie przy Studenckiej. Księga pamiątkowa wydana z okazji Jubileuszu 130-lecia V Liceum Ogólnokształcącego im. A. Witkowskiego w Krakowie 1871–2001, Red. G. Małachowski, Kr. 2001; Wohl A., Ogólne warunki rozwoju sportu robotniczego w Polsce w okresie międzywojennym (1918–1939), w: Sport robotniczy 1918–1939, Opracowania, dokumenty i materiały, W. 1964 II 15–16, 78; – Księga adresowa M. Krakowa i województwa Krakowskiego na r. 1932, Kr.; – Kopiec wspomnień, Kr. 1964; Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937–1939, W. 1964 II (błędny rok śmierci S-a); Mulak J., Doktor Jerzy Michałowicz, w: PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, W. 1987 II; – „Dzien. Pol.” 1954 nr 178 (nekrolog); „Gaz. Krak.” 1954 nr 178; – AP w Kr.: Izba Przem.-Handl. sygn. Kr.I–154 (dot ojca S-a, Hermana), MRN w Kr., vol. 1–6 (protokoły posiedzeń MRN), PPS Kr., t. 8; Arch. Akad. Wych. Fizycznego w Kr.: sygn. D 224 (Wasztyl R., Rozwój sportu robotniczego w Krakowie w latach 1918–1939, mszp. pracy doktorskiej z r. 1982), s. 110, 137–8, 158–61, 204, 208–21, 232; Arch. UJ: sygn. WF II 382 (1917/18), sygn. S II 279b (1918/18/I), sygn. S II 302c (1920/21); B. Jag.: Dział Rękopisów, sygn. 19/75 s. 96–7, 128, 166; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-a oprac. przez córkę, Janinę Markiewicz.
Andrzej Pilch